Covid 19 aşısı alerjik reaksiyona neden olabilir mi?

Pfizer-BioNTech firmasının COVID 19 için geliştirdiği aşı FDA’nın acil kullanım izni vermeye başlamasıyla birlikte bu günlerde yapılmaya başladı. İngiltere’de iki hemşirede aşı yapıldıktan kısa bir süre sonra alerjik reaksiyon gelişmesi üzerine, alerjisi olan kişilerin aşılanması gerekip gerekmediği konusundaki endişeler tetikledi. Bu olaydan sonra aşının alerjik hastalarda yan etki yapma potansiyelinin olması bazı uyarıların gerekliliğini de artırdı. Alerji ve Astım Derneği Başkanı Prof. Dr. Ahmet Akçay aşıya karşı gelişen alerjinin nedeni hakkında bilgiler verdi

Koronavirüs aşılarına karşı alerji riski ne sıklıktadır?

Normalde aşılara karşı alerji riski düşüktür. Bir milyon dozda 1.31 oranında alerjik şok gelişme riski olduğu bildirilmektedir. İlaçlara, besinlere, solunum alerjilerine ve latekse karşı alerjisi olanların bu aşıya karşı alerjik reaksiyon geliştirme risklerinin, alerjisi olmayanlardan daha fazla olmadığı bildirilmiştir. Bu nedenle aşının fayda ve zararlarının birlikte değerlendirilmesi gerekir.

Aşıların yapılacağı ortamda gerekli şartlar hazır olmalıdır

Pfizer-BioNTech aşısının yapılacağı ortamın, alerjik şok gelişmesi durumunda müdahale edilebilecek ortamda yapılması çok önemlidir. Herhangi bir alerjik reaksiyonun gelişmesi ihtimaline karşı, aşı yapılan kişinin 30 dakika süreyle aşı yapılan sağlık kurumundan ayrılmaması önerilmektedir. Alerjik reaksiyonun tedavisinde ilk yapılması gereken adrenalin uygulanması olduğu için alerjik şok riskine karşı adrenalinin hazır olması gereklidir.

Pfizer-BioNTech firmasının aşısında alerji yapan madde nedir?

Pfizer-BioNTech COVID-19 aşısına bağlı anafilaksiye, aşı içindeki polietilen glikol (PEG) maddesinin (makrogol) neden olduğu bildirilmiştir. Bu nedenle bu aşı, polietilen glikole karşı ciddi bir alerjik reaksiyon geçmişi olduğu bilinen kişilere uygulanmamalıdır.

Kimlerde alerji riski daha fazladır?

Daha önce ilaç alerjisi olanlarda ve gıda katkı maddelerine karşı alerji gelişenlerde, bu alerjilerin nedeni PEG maddesine bağlı olduğu tespit edilmişse, bu aşıya karşı risk yüksektir. Bu nedenle ilaç alerjisi ve besin katkı maddelerine alerjisi olan hastaların alerji uzmanlarınca PEG alerjisi yönünden dikkatle incelenmesi ve şüpheli durumlarda PEG alerjisi açısından alerji testlerin yapılması faydalı olacaktır.

Polietilen glikoller (PEG’ler) veya makrogol nedir?

Polietilen glikoller (PEG’ler) veya makrogoller, yiyecekler, kozmetikler ve ilaçlar gibi günlük ürünlerde bulunan hidrofilik polimerlerdir. PEG maddesine bağlı alerjik şok gelişmesi nadir bir durumdur.

Polietilen glikoller (PEG’ler) veya makrogoller birçok üründe ve ilaçlarda yaygın olarak kullanılan maddedir. Tıbbi ürünlerde (yara sargıları ve hidrojeller), ev ürünlerinde (deterjanlar ve cilalar),  gıda ürünlerinde (gıda takviyeleri için koruyucu maddeler) ve suda çözünür özelliklerinden dolayı kozmetik ürünlerde kullanılmaktadır.

İlaçlarda bulunabilen PEG maddeleri alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir. Çok bilindik ilaçların içinde bile PEG maddesi bulunmaktadır.

PEG maddesine bağlı alerjik reaksiyonlar

PEG maddesine bağlı alerjik reaksiyonlar hafif alerjik reaksiyondan ciddi alerjik şoka kadar değişen şiddette olabilmektedir. PEG için ‘‘gizli alerjen’’ de denilebilir. İlaç içindeki PEG miktarı arttıkça ve molekül ağırlığı arttıkça alerjik reaksiyon geliştirme potansiyeli de artmaktadır.

PEG alerjisi Belirtileri Nelerdir?

PEG alerjisinin belirtileri hafif alerjik reaksiyonlardan alerjik şoka kadar farklı belirtilerle kendini göstermektedir. 

Alerjik Şokun Belirtileri

• Solunum: Boğulma hissi, stridor (nefes alırken tiz ses), nefes darlığı, hırıltı, öksürük,
• Mide bağırsak: Mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı,
• Kalp ve damarlar: Baş dönmesi, bayılma, taşikardi (anormal derecede hızlı kalp atışı), hipotansiyon (anormal derecede düşük kan basıncı),
• Deri/mukoza: Vücutta yaygın kurdeşen, kaşıntı veya dudak, yüz, boğazda şişme görülmesi

Bu 4 grubun belirtilerinden herhangi birinin aşı uygulanmasından sonra görülmesi durumunda derhal yatar pozisyonda ve ayakların altına yastık koyarak adrenalin enjeksiyonu yapılması hayat kurtarıcı olacaktır.

Hafif alerji belirtileri alerjik şokun habercisi olabilir

Erken alerjik şok belirtileri hafif bir alerjik reaksiyona benzeyebilir ve başlangıçtaki hafif belirtilerin bir alerjik şok reaksiyonu haline gelip gelmeyeceğini tahmin etmek genellikle zordur. Bu nedenle aşı yapıldıktan sonra 30 dakika içinde gelişen burun kaşınması, nezlenin gelişmesi veya hafif bir kurdeşenin gelişmesi, ağız ve dudakta kaşınma, karın ağrısı ve hafif kusma gibi belirtilerin de alerjik şokun belirtileri olduğu bilinmelidir. Aşıdan sonra bu belirtilerin görülmesi durumunda da hızla gerekli tedavi verilmesi ve özellikle PEG içermeyen acil müdahale ilaçları verilmesi ve gerektiğinde adrenalin tedavisinin vakit geçirmeden yapılması ölümcül reaksiyonları önleyecektir.

PEG Alerjisi Nasıl Teşhis Edilir?

PEG alerjisi teşhis edilirken, alerji testinin yapılmasında çok dikkatli olunmalıdır. Çünkü PEG maddesine karşı, alerji testine bağlı da alerjik şok gelişebilmektedir. Bu nedenle çok dikkatli bir şekilde inceleme yapılmalı ve PEG alerjisinden şüphelenilen durumda alerji uzmanlarınca gerekli önlemler alınarak çok dikkatli bir şekilde alerji testi yapılmalıdır.

Tedavi Nasıl Yapılır?

PEG alerjisi içeren ilaçlardan kaçınmak gerekir. Özellikle alerjiye neden olan PEG maddesinin miktarı ve molekül ağırlığı belirlenmeli ve buna göre kaçınılması gereken ilaç listesi belirlenmelidir. Alerjik şok sırasında kullanılan bazı ilaçlarda bile PEG maddesi bulunabildiği için acil müdahalenin PEG içermeyen ilaçlarla yapılması çok önemli olmaktadır.

PEG Alerjisi teşhisi konulması durumunda eğitim çok önemlidir

Hasta eğitimi çok önemlidir; hastaların, reçete edilen tüm yeni ilaçlardan ve hatta mevcut reçetelerin yeni malzemelerinden şüphelenmeleri gerekir. PEG alerjisi teşhisi kesinleşince hastalar yeni ilaçlar veya markalar konusunda titiz davranmalıdır. Hastalar ayrıca kişisel PEG eşik seviyeleri hakkında bilgilendirilmelidir. Çünkü her PEG seviyesi alerji yapmayabilir.

PEG alerjisi farkındalığı, doktorlar arasında farkındalığı az olması nedeniyle ortaya çıktığında, bu hastaları dikkatle yönetmek ve ölümleri önlemek önemlidir. Acil servislerde doktorlar, akut ortamda PEG alerjisi olan hastaları tedavi etmeden önce PEG alerjisinin farkında olmalı ve ilaçları kontrol etmelidir.

Genel pratisyen hekimler ve eczacılar, PEG alerjisi olan hastalara ilaç yazmadan veya dağıtmadan önce PEG içeren ilaçların markalarını da kontrol etmelidir. Elektronik tıbbi kayıt geliştiricilerinin doğru PEG alerji kaydını kolaylaştırmak ve PEG içeren ilaçlardan kaçınmak için yazılımlarını güncellemeleri gerekecektir.

PEG alerjisi saptanan hastalarda PEG alerjisi ayrıntıları elektronik tıbbi kayıtlara eklenmelidir ve hastaya bir kopyası verilmelidir.

Kaçınılması gereken PEG ve molekül ağırlıkları tanımlamalı ve hastanın reaksiyon gösterdiği ilaçlar listelenmelidir. Akut alerjik reaksiyonları tedavi etmek için kullanılmaması gereken PEG içeren ilaçları, molekül ağırlıklarını ve güvenle kullanılabilecek ilaçların bir listesi de belirlenmelidir. Hastaya alerjisi hakkında detaylı bir bilgi içeren epikriz verilmelidir.

Acil tedavi iğnesi olan adrenalin oto enjektörü bulundurmak gerekli mi?

Normal şartlarda ilaç alerjileri için adrenalin oto enjektörünün her hastaya verilmesi şart değildir. Çünkü alerjiye neden olan ilaçlardan kaçınılması halinde, adrenalin oto enjektörüne ihtiyaç yoktur.   Ancak PEG alerjisi olanlarda, PEG’den kolayca kaçınılamaz ve bu nedenle, yazılı bir acil tedavi planı ile birlikte adrenalin oto enjektörü reçete edilmesi faydalı bir yaklaşım olacaktır.

Alerjik hastalığı olanlar bu aşıyı olabilir mi?

Yiyeceklere, hayvanlara, böceklere, latekse ve diğer yaygın alerjilere alerjisi olan kişiler aşılanabilir. İlaç alerjisi veya daha önceden bir başka aşıya karşı alerji gelişenlerde dikkatli olunmalıdır. Özellikle geçmişteki alerjilerin PEG maddesine bağlı olup olmadığı çok dikkatli araştırılmalıdır. Gıda katlı maddesine bağlı alerjisi olanlarda PEG alerjisi açısından dikkatli bir değerlendirme yapılması da çok önemlidir.